صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست؟

صندوق سرمایه گذاری مشترک (Mutual Fund) مجموعه‌ای شامل سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار است. به این صورت که در آن تعدادی از سرمایه‌گذاران با هم جمع می‌شوند و با استفاده از سرمایه‌های خود در سبدی از اوراق بهادار سرمایه ‌گذاری می‌کنند. یعنی در این روش به جای سرمایه‌ گذاری توسط افراد در یک سهم یا اوراق خاص، سرمایه‌ گذاری در یک صندوق مشترک صورت می‌گیرد.

این روش مانند سرمایه گذاری در تعداد زیادی سهام است و به کاهش خطر و افزایش جذابیت صندوق سرمایه گذاری مشترک منجر می‌گردد. بنابراین صندوق سرمایه گذاری مشترک، ابزار مناسبی برای کلیه‌ی افراد با گرایش‌ها و توان مالی و ریسک‌پذیری متفاوت است. چون در واقع نوعی سرمایه گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه صورت می‌گیرد.

صندوق سرمایه گذاری مشترک چه ارکانی دارد؟

برای تشکیل و اداره یک صندوق سرمایه گذاری مشترک، وجود چندین رکن ضروری است تا شرایط اجرایی و نظارتی لازم به منظور اطمینان از عملکرد مناسب صندوق‌های سرمایه گذاری آماده باشد. این ارکان عبارتند از:

مجمع صندوق: مجمع صندوق بالاترین رکن صندوق است و مهمترین وظیفه‌ی آن انتخاب مدیر صندوق، متولی، ضامن و حسابرس و معرفی به سازمان بورس و اوراق بهادار جهت تأیید می‌باشد.

مدیر صندوق: مدیر صندوق رکن اجرایی آن است و باید فردی متخصص در بازار سرمایه باشد تا بتواند مطابق با اساسنامه گزارشات پیش‌بینی شده و اطلاعات لازم را تهیه و در اختیار متولی، حسابرس و سازمان بورس قرار دهد. همچنین مدیر صندوق وظیفه دارد اطلاعات ذکر شده در بخش اطلاع‌رسانی اساسنامه را به منظور آگاهی عموم در تارنمای مربوط به صندوق سرمایه گذاری افشا کند.

متولی صندوق: رکن نظارتی صندوق است و از وظایف مهم آن، پیشنهاد حسابرس به مجمع صندوق‌، تأیید حساب‌های بانکی افتتاح‌ شده توسط مدیر برای صندوق‌ و نظارت مستمر بر عملکرد مدیر و ضامن است. همچنین وظیفه‌ی متولی این است که به ‌عنوان نماینده و وکیل سرمایه‌ گذاران در صورت لزوم به اقامه هرگونه دعوی کیفری علیه صندوق اقدام کند.

ضامن: ضامن نقد شوندگی نیز مانند سایر ارکان در امیدنامه مربوطه در سایت صندوق به عموم معرفی می‌شود. منظور از ضمانت در ساختار صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک در سهام در اندازه کوچک، فراهم کردن نقدینگی کافی در شرایطی است که صندوق به منظور انجام پرداخت‌ها مطابق با اساسنامه و یا ابطال واحدهای سرمایه گذاری متقاضیان به قیمت ابطال محاسبه شده فاقد وجه نقد کافی باشد.

حسابرس: رکن دیگر نظارتی صندوق است و از میان مؤسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و توسط متولی، برای تایید به مجمع صندوق معرفی می‌گردد. مدت زمان ماموریت حسابرس توسط مجمع تعیین شده و وظایف او مطابق با اساسنامه تعیین می‌گردد.

سایر ارکان بورس عبارت از مشاور/ مدیر سرمایه گذاری، مدیر اجرایی، امین، موسسه نقل و انتقال، حسابرسان و مشاوران حقوقی و نهاد ناظر می‌باشند.

ساز و کار نظارت بر صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست؟

دو نوع نظارت بر صندوق سرمایه گذاری مشترک انجام می‌شود که شامل نظارت درونی و نظارت بیرونی است.

نظارت درونی یا نظارت ارکان توسط مدیر صندوق انجام می‌شود و شامل نظارت بر کلیه مراحل اجرایی صندوق، دریافت‌ها و پرداخت‌ها، عملکرد کارگزاران، مدیر سرمایه گذاری، متولی و حسابرس می‌باشد.

نظارت بیرونی یا نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار از طریق نرم‌افزار یا بازرسی حضوری صورت می‌گیرد.

سود صندوق‌ سرمایه گذاری مشترک چگونه به دست می‌آید؟

سود صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک از دو منبع «سود ناشی از معاملات سهام یا اوراق مشارکت موجود در سبد سرمایه گذاری» و «سود تقسیمی» به دست می‌آید.

ممکن است برخی صندوق‌ها سودی نیز از محل درآمد سودهای سهام پورتفوی یا بهره‌های اوراق با درآمد ثابت، میان سهامداران خود تقسیم کنند.

هم‌چنین سرمایه گذاران می‌توانند در صورت تمایل به جای دریافت سود نقدی، آن را مجددا در خود صندوق سرمایه گذاری کنند. 

آیا صندوق سرمایه گذاری مشترک مشمول مالیات بر درآمد است؟

خود صندوق سرمایه گذاری مشترک ملزم به پرداخت مالیات نیست و صرفا سرمایه گذاران صندوق در صورت کسب درآمد باید مالیات آن را پرداخت کنند.

ویژگی های صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست؟

1. مدیریت حرفه‌ای

 مهم‌ترین ویژگی صندوق سرمایه گذاری مشترک مدیریت تخصصی و حرفه‌ای توسط گروهی از تحلیل‌گران و است که موجب اطمینان سرمایه گذاران مخصوصا سرمایه گذاران تازه وارد و غیرحرفه‌‍‌ای در کسب سود خواهد شد.

2. تنوع

 مطابق با تئوری‌های مالی، هر چه تنوع در سبد سرمایه گذاری افزایش یابد، ریسک سرمایه گذاری کاهش می‌یابد. چون کاهش قیمت یک سهم با افزایش قیمت در سایر اوراق بهادار قابل جبران خواهد بود. با توجه به این‌که سبد صندوق‌ سرمایه گذاری مشترک به خصوص صندوق‌های بزرگ حاوی ده‌ها سهم و یا اوراق مشترک متنوع است، ریسک سرمایه گذاری در این صندوق‌ها به حداقل می‌رسد.

3. سادگی

سرمایه گذاری در صندوق‌ سرمایه گذاری مشترک برای افراد تازه وارد و غیرمتخصص ساده است و به تحلیل‌های پیچیده و آموزش معامله‌گری و غیره نیازی ندارد.

4. کاهش ریسک نقدینگی

 صندوق سرمایه گذاری مشترک (در صورت داشتن رکن ضامن نقدشوندگی) در مقایسه با سرمایه گذاری مستقیم در سهام، موجب کاهش ریسک نقد شوندگی می‌شود. زیرا افراد هر زمان که بخواهند قادر به ابطال  واحدهای صندوق هستند، ولی در بازار سهام، به دلایلی مانند بسته بودن نماد سهم و یا وجود صف، امکان معامله در هر لحظه وجود ندارد. هم‌چنین به دلیل این‌که در این صندوق‌ها سرمایه‌های خرد تجمیع و به سمت بازار اوراق بهادار هدایت می‌شوند، نقدینگی این بازار افزایش بالا است.

5. امنیت مالی

صندوق سرمایه گذاری از اعتبار بالایی برخوردار است و سازمان بورس نیز نظارت دقیقی بر این شرکت‌ها اعمال می‌کند. به همین دلیل ریسک نکول پول سرمایه گذاران در این نوع صندوق‌ها تقریبا برابر با صفر است.

6. وجود صندوق‌های متفاوت مناسب با انواع سرمایه‌ گذاران

به دلیل وجود صندوق‌های متفاوت دارای شرایط مختلف و متننوع، سرمایه گذاران قادر به بررسی و انتخاب صندوقی هستند که متناسب با شرایط، اهداف مالی و ریسک‌پذیری‌شان باشد.

انواع صندوق های سرمایه گذاری مشترک کدامند؟

سه نوع رایج از انواع صندوق سرمایه گذاری مشترک شامل صندوق در سهام، صندوق با درآمد ثابت و صندوق مختلط است که در ادامه به توضیح هر کدام می‌پردازیم.

1. صندوق در سهام

سرمایه گذاری در این صندوق‌ها که بخش عمده آن را سهام تشکیل می‌دهد، مناسب افرادی است که به دنبال سرمایه گذاری بلندمدت باشند. در واقع حداقل ۷۰% ترکیب دارایی‌ها در این نوع صندوق‌ها در سهام پذیرفته شده در بورس یا بازار اول فرابورس سرمایه گذاری می‌گردد. صندوق‌های سهامی در ایران با در نظر گرفتن تعداد واحدهای مجاز به انتشار به دو گروه بزرگ و کوچک تقسیم‌بندی می‌شوند. درصندوق‌های کوچک تعداد واحدهای سرمایه گذاری قابل انتشار حداقل ۵۰۰۰ و حداکثر ۵۰۰۰۰ واحد سرمایه‌گذاری است و در صندوق‌ های سهامی بزرگ مقیاس تعداد واحدهای سرمایه گذاری بین ۵۰۰۰۰ و۵۰۰۰۰۰ واحد می‌باشد.

2. صندوق با درآمد ثابت

 سرمایه گذارانی که به درآمد جاری نیاز دارند و به دنبال سرمایه گذاری‌هایی با نوسان زیاد (مانند سهام) نیستند، می‌توانند صندوق‌های با درآمد ثابت را گزینه‌ی مناسبی برای سرمایه گذاری در نظر بگیرند. حداقل ۷۰% ترکیب دارایی‌های این نوع صندوق‌ها در اوراق مشارکت، سپرده بانکی، گواهی سپرده بانکی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود. به همین دلیل هم معمولاً بازدهی‌شان مشابه با اوراق مشارکت و سپرده بانکی می‌باشد.

3. صندوق مختلط

سرمایه گذارانی که در فرایند سرمایه گذاری‌شان نگران عدم کاهش ارزش اصل سرمایه خود نیستند و هدفشان از سرمایه گذاری کسب بازدهی معمول از رشد سهام است، بهتر است این صندوق‌ها را انتخاب کنند. در این نوع از صندوق‌ها حداقل ۴۰% و حداکثر ۶۰% از ترکیب دارایی‌ها در اوراق بهادار با درآمد ثابت و مابقی در سهام سرمایه‌گذاری می‌شود.

صندوق سرمایه گذاری مشترک چه معایبی دارد؟

1. تضاد منافع

گفتیم که مدیریت حرفه‌ای از مزایای صندوق‌ سرمایه گذاری مشترک است. البته این ویژگی یکی از معایب آن نیز می‌باشد. دلیل این امر این است که ممکن است مدیران حرفه‌ای، به خصوص در صورتی که درآمدشان با سود صندوق مرتبط نباشد، به منظور بهتر شدن بازده سرمایه‌گذاران تلاش نکنند.

2. تنوع زیاد

تنوع بیش از حد گاهی نیز به کاهش بازده سرمایه گذاران می‌انجامد، چون در صورت کسب سود بالا در یک سهم، به دلیل کم بودن درصد آن سهم در سبد سرمایه گذاران، بازده زیادی نصیبشان نخواهد شد.

سخن نهایی

به منظور سرمایه گذاری موفق در صندوق سرمایه گذاری مشترک سعی کنید پیش از انتخاب صندوق مورد نظرتان به نرخ کارمزدها و هزینه‌های آن توجه کنید. صندوق‌های دارای هزینه بالاتر در شرایط برابر بازدهی و سود کمتری ارائه می‌دهند. هم‌چنین لازم است عملکرد گذشته صندوق و میزان بازدهی آن را در مقایسه با ریسک بررسی کنید. در درجه بعدی بهتر است ویژگی‌ها و توانمندی مدیریت صندوق و منابع و توانایی‌های شرکت مادر را نیز مورد بررسی قرار دهید.