رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال در چه شرایطی قرار دارد؟

بسیاری از مردم جهان با خرید ارزهای دیجیتال آشنایی دارند. هر کسی از هر کجای دنیا که بخواهد می‌تواند یکی از ارزهای متداول را خریداری کند. ارزهای دیجیتال همه گیر شدند اما رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال هم‌چنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در بسیاری از کشورها قوانین مشخصی وجود ندارد و در برخی دیگر به شکل کامل جرم انگاری شده است.

از طرفی ارزهای دیجیتال در کنار ماهیت پول، به عنوان کالا نیز معامله می‌شوند. بسیاری از معامله‌گران از طریق معاملات ارزهای دیجیتال سودهای جذابی کسب کرده‌اند. هرچه ارز دیجیتال پیشرفت می‌کند، رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال پیچیده‌تر می‌شود.

بورس کالای شیکاگو در ژانویه سال 2020 اختیار معامله بیت‌کوین را به بازار معاملات معرفی کرد. در دنیای مجازی می‌توانید بیت‌کوین را به هر نوع ارز دیگر تبدیل کند. برای انجام این کار صرافی‌ها وارد عمل می‌شوند. هر شخص می‌تواند با ایجاد حساب در یک صرافی بیت کوین تهیه کرده یا به کمک دستگاه‌های ماینر بیت‌کوین استخراج کند.

یک ارز دیجیتال مانند بیت‌کوین پشتوانه ندارد و قیمت آن بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال در هر کشور به شکلی تعریف می‌شود. برخی از کشورها با آغوش باز از آن استقبال کرده و برخی دیگر برای تخریب آن شمشیر می‌کشند.

کشورها و ارزهای دیجیتال

زمانی که پول را جا به جا می‌کنیم، از مرزها عبور می‌کند. پولی که با ارزهای دیجیتال جا به جا می‌شود، برای عبور از مرزها به اجازه دولت نیاز ندارد. به همین دلیل تمام دولت‌ها با این روند موافق نیستند. رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال در کشورهایی که از تحریم رنج می‌برند بسیار با احتیاط دنبال می‌شود. این نوع از انتقال پول کمک زیادی به ارزآوری و درآمد خارجی دارد اما بنا به دلایلی اجازه فعالیت رسمی و گسترده به آن داده نمی‌شود.

در هر حال زمانی که پول را منتقل می‌کنید، سرورهای مختلف در دنیا کار جا به جایی را برای شما انجام می‌دهند. آن‌ها در مقابل روند جا به جایی درصدی از بیت‌کوین را دریافت می‌کنند. وظیفه سرور حل معادلات ریاضی و انجام روند انتقال است. برای انتقال یک بیت کوین 10 میلیون سرور هم‌زمان محاسبه معادلات را انجام می‌دهند. به همین دلیل امنیت انتقال بیت کوین بسیار بالا حساب می‌شود.

چشم انداز و آینده رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال

در این میان بزرگ‌ترین بانک‌های مرکزی جهان به انتشار ارزهای دیجیتال ملی فکر می‌کنند. این کار سرعت و امنیت سیستم پرداخت را به مقدار قابل توجهی افزایش می‌دهد. به کمک ارز دیجیتال ملی می‌توانیم مشکلات گردش پول سنتی را برطرف کنیم. ارز دیجیتال بانک مرکزی همان پول نقد است که به شکل الکترونیک در دسترس شهروندان یک کشور قرار می‌گیرد.

دسترسی به این نوع ارز از سوی بانک مرکزی در اختیار بانک‌ها و دیگر موسسات مالی قرار می‌گیرد تا پرداخت‌های الکترونیک و نقل و انتقال الکترونیک را انجام دهند. برای بررسی بهتر به نظر چند کشور در مورد رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال توجه می‌کنیم.

ژاپن

ژاپن کشوری است که در آن بیت کوین یک روش رسمی برای پرداخت حساب می‌شود اما تا به امروز دو بار ارز دیجیتال بانک مرکزی را به شکل رسمی رد کرده است. ماسایوشی امامیا قائم مقام بانک ژاپن است. او تردید خود را به نسبت کارآمدی ارز دیجیتال ملی اعلام کرد.

امامیا ادامه داد: بحث داغ در این زمینه وجود دارد که تا چه اندازه بانک مرکزی باید زیرساخت‌های مبادلات مالی را برای جامعه فراهم کند. چراکه انتشار ارزهای دیجیتال بانک مرکزی برای استفاده عمومی یعنی مردم و بنگاه‌های اقتصادی اجازه دهیم در بانک مرکزی حساب باز کنند. این کار سیستم ارزی دو سطحی ایجاد کرده و بر واسطه گری مالی بانک‌های خصوصی به شکل مستقیم تاثیر می‌گذارد.

اتحادیه اروپا

به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا صبر و مشاهده را انتخاب کرده است. ماریو دراگی رئیس بانک مرکزی اروپا است. او در ماه سپتامبر سال 2021 به پارلمان اروپا اعلام کرد: برنامه‌ای برای انتشار ارز دیجیتال ندارند. او در ادامه توضیح داد: تکنولوژی‌هایی که در انتشار ارزهای دیجیتال بانک مرکزی به کار می‌روند، مانند دفتر کل توزیع شده به طور کامل آزمایش نشده است. قبل از انتشار ارز دیجیتال ملی باید پیشرفت و توسعه قابل توجهی در این زمینه انجام شود.

از او در مورد رقابت بانک مرکزی با سایر بانک‌ها سوال شد. دراگی گفت: فرض کنید بانک مرکزی  تک تک حساب‌های خانوار و شرکت‌ها را اداره کند، این اتفاق به معنی ورود بانک مرکزی به رقابت بر سر سپرده‌های خرد است و می‌تواند هزینه و ریسک عملیاتی قابل توجهی داشته باشد.

به عنوان کلام آخر گفته شد که هیچ یک از دولت‌های عضو اتحادیه اروپا نمی‌تواند ارز مخصوص به خود را معرفی کند، ارز منطقه یورو، یورو است. بعد از سخنرانی دراگی جلوی توسعه ارز ملی کشور استونی گرفته شد. آلمان نیز موضع منفی سختی را در پیش گرفت.

تا امروز که این مقاله را می‌خوانید، هیچ کدام از کشورهای اروپایی یا آمریکا مبادلات ارزهای دیجیتال را محدود نمی‌کنند. محدودیت‌ها شامل کشورهای تحریم شده است. برای مثال کاربران ایرانی نمی‌توانند در یک صرافی خارجی ثبت نام کنند.

تا زمانی که مردم پول‌های فیات خود را به صرافی‌های تایید شده جا به جا می‌کنند، بانک‌ها از این روند بهره می‌برند. اگر مبادلات ارزهای دیجیتال به شکل مستقیم انجام شود رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال به چه شکل خواهد بود؟

دلایل مخالفت بانک‌های مرکزی با ارز دیجیتال

بانک‌های مرکزی نسبت به از دست دادن کنترل نظام پولی و مبادلات نگرانی دارند. گسترش اشکال مختلف مبادلات مالی کنترل بانک مرکزی بر عرضه پول، تورم و تامین ثبات اقتصادی را زیر سوال می‌برد. یک اتفاق که بسیاری از کارشناسان اقتصادی با آن موافقت دارند. با خارج شدن ارزش و کنترل پول از دسترس دولت‌ها، هزینه جنگ‌ها از جیب مردم برداشته نمی‌شود.

برخی دیگر ارتباط بانک‌ها و ارزهای دیجیتال را به شکل مثبت برای دولت و حکومت تعریف می‌کنند. در نظر آن‌ها استفاده از ارز دیجیتال بانک مرکزی امنیت پول‌های کاغذی را به همراه دارد و پشتوانه آن یک حکومت و کشور است. به عبارتی ریسک‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال متداول شامل آن‌ها نمی‌شود.

دیدگاه دوست و دیدگاه دشمن

در دیدگاه اول باید ساختار قانونی و حاکمیتی برای ارزهای دیجیتال تعریف شود. این گروه از ساختارها از فعالیت بازار در برابر زیان‌های ناخواسته محافظت می‌کند. دولت در برابر محافظت از فعالیت بازار تمام روند را ردیابی کرده و کنترل آن را در دست می‌گیرد. از طرفی ذات ارزهای دیجیتال قدرت دولت و حکومت بر اقتصاد را کاهش می‌دهد. آنقدر که می‌تواند دولت را از چرخه مالی کنار بگذارد.

دیدگاه دوم تمام آن معایب از نظر دولت و حکومت را مزایای ارز دیجیتال می‌داند. چراکه ساختار ارزش دیجیتال با هدف عدم تسلط حاکمیت بر بازارهای مالی ایجاد شده است. هیچ دولتی نمی‌تواند از تعداد بیت کوین‌های موجود در جهان کم یا اضافه کند. بازار آنقدر بزرگ است که کنترل آن برای یک مجموعه تقریبا غیر ممکن باشد.

رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال در ایران

دو کمیسیون «بازار پول و سرمایه» و «اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال» در جلسه‌ای به بررسی و تحلیل وضعیت ارزهای دیجیتال در کشور پرداخته‌اند. این گزارش به نقل از اتاق بازرگانی تهران نوشته شده.

پیشنهاد نخست فعالان این بود که بانک مرکزی صرافی‌های مجاز را برای معامله این گروه از ارزها معرفی نماید. هم‌چنین با معرفی ETFها از سوی دولت، مردم به سرمایه گذاری از طریق این صندوق‌ها در بازار ارزهای دیجیتال تشویق شوند. پیشنهاد سوم توسعه آموزش در حوزه ارزهای دیجیتال و برگزاری دوره‌های آموزشی در این زمینه است.

در هر حال باید در نظر بگیریم که اتاق بازرگانی تهران یک بخش از دولت حساب می‌شود. تمام پیشنهادات این اتاق با سو گیری به نفع دولت بیان شده و برداشت می‌شود.

آمار و ارقام دنیای ارزهای دیجیتال

ارزش کل بازار رمزارزها در جهان نزدیک به 2.5 تریلیون دلار است. بیت کوین به تنهایی حدود یک تریلیون دلار از ارزش بازار را در دست دارد. به سهم ایران می‌رسیم، 62 درصد مردم در یک سال اخیر وارد بازار رمزارزها شده‌اند. حجم مبادله روزانه رمز ارزها در پایان اسفند 1400 بین 5 تا 10 هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود.

بر اساس آمارهای بدست آمده در این گزارش، 77 درصد از مردم اعلام کرده‌اند که به قصد سرمایه گذاری و حفظ ارزش پول رمزارزها را خریداری کرده‌اند. 15 درصد سرمایه گذاری در این بازار را شغل و حرفه‌ای خود اعلام کردند. 3 درصد تنها به دلیل حمایت از فناوری و 3 درصد نیز به دلیل کنجکاوی وارد بازار شده‌اند. 1 درصد نهایی را کسانی تشکیل می‌دهند که از بازار رمزارزها برای پرداخت و انتقال بین المللی پول استفاده می‌کنند.

سخن آخر

رابطه بانک و ارزهای دیجیتال می‌تواند یک معجزه برای کشورهای تحت تحریم باشد. مخفی بودن بلاک چین و مشخص نبودن مبدا و مقصد افراد را از تحریم‌های سنگین آمریکا دور نگه می‌دارد. بسیاری از کارشناسان داخلی به اصلاح رابطه بانک‌ها با ارزهای دیجیتال فکر می‌کنند. از طرفی همه گیری بیت کوین می‌تواند به ضرر ساختار امروزی پول کشور تمام شود. اگر مردم از پول‌های دیجیتال استفاده کنند سلطه بانک مرکزی بر نقل و انتقالات مالی زیر سوال می‌رود.