ثروت آفرین آموزش سرمایه گذاری در بورس و کسب و کار اینترنتی در وب سایت ثروت آفرین
به طور خلاصه بانک مرکزی را بانک دولت می‌دانیم. یک بانک که وظایف بانکداری را برای دولت و سیستم بانکی انجام می‌دهد. وظایف بانک مرکزی ایران شامل تنظیم و اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری بر اساس سیاست کلی اقتصادی کشور است.
هدف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران حفظ ارزش پول و موازنه پرداخت‌ها، تسهیل مبادلات تجاری و کمک به رشد اقتصادی کشور است. بانک مرکزی را به عنوان یک شخصیت حقوقی می‌شناسیم. در صورتی که مواردی درون قانون پولی و بانکی کشور پیش بینی نشده باشد، بانک مرکزی تابع قوانین و مقررات مربوط به شرکت‌های سهامی خواهد بود.
وظایف بانک مرکزی ایران
بانک مرکزی را به عنوان “تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری” کشور معرفی کرده‌ایم، وظایف بانک مرکزی ایران در این عنوان به شرح زیر است که در فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور تصویب شده در سال 1351 نوشته شده.
انتشار اسکناس و سکه فلزی رایج کشور بر اساس مقررات درج شده در قانون
نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری بر اساس مقررات درج شده در قانون
تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار، نظارت بر معاملات ارزی
نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این گروه از معاملات با تصویب هیئت وزیران
نظارت بر صدور و ورود پول رسمی کشور و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار
در ماده 12 قانون پولی و بانکی کشور وظایف بانک مرکزی ایران را به عنوان بانکدار دولت می‌خوانیم
نگهداری از حساب‌های وزارتخانهها، موسسات دولتی وابسته به دولت، شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و موسساتی که بیش از نصف سرمایه آن‌ها متعلق به دولت (وزارتخانهها، موسسات دولتی یا وابسته به دولت، شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها) باشد. هم‌چنین انجام تمام عملیات بانکی مربوط به دولت در داخل یا خارج کشور از وظایف بانک مرکزی ایران است
فروش و بازپرداخت اصل و بهره اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری عاملیت مربوط به افراد یا موسسات دیگر
نگهداری مجموع ذخیره ارزی و طلای کشور
نگهداری وجوه ریالی صندوق بین المللی پول و بانک بین المللی، توسعه، ترمیم و شرکت بین المللی و موسسه بین المللی توسعه و موسسات مشابه یا وابسته به این موسسات
عقد موافقت نامه پرداخت در اجرای قراردادهای مالی، بازرگانی و ترانزیت بین دولت و سایر کشورها
شرایط وزراتخانه‌ها، شهرداری‌ها، شرکت‌ها و موسسات دولتی
تبصره 1: وزراتخانه‌ها، شهرداری‌ها، شرکت‌ها و موسسات دولتی نام برده در بند «الف» این ماده، وظیفه دارند وجوه در اختیار را به انحصار در نزد بانک مرکزی ایران نگهداری کرده و تمام عملیات بانکی خود را توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی انجام دهند. در صورت درخواست بانک مرکزی برای دریافت اطلاعات مربوط، تمام شرکت‌ها و موسسات باید اطلاعات را در اختیار بانک مرکزی قرار دهند.
تبصره 2: وزارتخانهها، شرکت‌ها و موسسات دولتی که به دلیل قوانین خاص مجاز به انجام عملیات به وسیله بانک‌های دیگر می‌باشند، شامل مفاد بند «الف» و قسمت اول تبصره یک این ماده نخواهند بود.
اختیارات بانک مرکزی ایران
در کنار وظایف بانک مرکزی ایران، اختیارات مربوط به آن نیز وجود دارد. اختیارات بانک مرکزی ابزار انجام وظایف را در اختیار آن شخصیت حقوقی قرار می‌دهد.
اعطای وام و اعتبار به وزارتخانهها و موسسات دولتی با مجوز قانونی
تضمین تعهدات دولت، وزارتخانهها و موسسات دولتی با مجوز قانونی
اعطای وام، اعتبار، تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و موسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها با تامین مکفی
تنزیل مجدد برات و اسناد بازرگانی کوتاه مدت سیستم بانکداری و اعطای اعتبار به بانک‌ها با تامین مکفی
خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادره از طرف دولت‌های خارجی یا موسسات بین المللی معتبر
خرید و فروش طلا و نقره
افتتاح و نگهداری حساب جاری نزد بانک‌های خارج از کشور یا نگهداری حساب بانک‌های داخلی و خارجی نزد خود و انجام تمام عملیات بانکی مجاز و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب بانک مرکزی یا به حساب بانک‌های داخلی
تبصره 1: اعطای وام، اعتبار و تضمین وام و اعتبارات پرداخت شده به وزارتخانهها و موسسات دولتی بر اساس تضمین وزارت امور اقتصاد و دارایی خواهد بود.
تبصره 2: آیین نامه‌های اجرای این ماده به تصویب شورای پول و اعتبار خواهد رسید.
دخالت بانک مرکزی در امور پولی و بانکی
وظایف بانک مرکزی ایران به شکلی است که در برخی موارد باید در امور پولی و بانکی دخالت داشته باشد.
دخالت بانک مرکزی در امروز پولی و بانکی به شرح زیر است
تعیین نرخ رسمی تنزیل مجدد و بهره انواع وام بانکی که می‌تواند بر اساس نوع وام، اوراق و اسناد نرخ‌های متفاوتی داشته باشد
تعیین نسبت دارایی آنی بانک‌ها به تمام دارایی‌ها یا به انواع بدهی بانک، این کار بر اساس نوع فعالیت بانک یا سایر ضوابط انجام می‌شود. تعیین ضوابط و شرایط انجام کار به تشخیص بانک مرکزی ایران خواهد بود
تعیین نسبت و نرخ بهره سپرده قانونی بانک‌ها در بانک مرکزی، این کار بر حسب ترکیب و نوع فعالیت بانک‌ها متفاوت خواهد بود اما این نسبت نمی‌تواند کم‌تر از 10 درصد یا بیش‌تر از 30 درصد باشد
تعیین حداقل و حداکثر بهره و کارمزد دریافتی و پرداختی سیستم بانکی کشور
تعیین نسبت مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته بانک‌ها به نسبت انواع دارایی
تعیین حداکثر نسبت تعهدات ایجاد شده از افتتاح اعتبار اسنادی، ظهرنویسی یا ضمانت نامه‌های صادره از طرف بانک‌ها، نوع و میزان وثیقه این نوع از تعهدات
تعیین شروط معامله اقساطی که اعتبار آن از طرف بانک‌ها تامین شود
تعیین مقررات افتتاح حساب جاری، پس انداز و حساب‌های دیگر
تعیین نوع و مقدار جوایز یا هر گونه امتیاز که برای جلب سپرده‌های جاری یا پس انداز که از طرف سیستم بانکی عرضه می‌شود. تعیین ضوابط برای تبلیغات بانک‌ها در موارد مربوطه
رسیدگی به عملیات، حساب‌ها، اسناد و مدارک بانک‌ها، دریافت هرگونه اطلاعات و آمار از بانک‌ها با توجه به حفظ اسرار حرفه‌ای
محدود کردن بانک‌ها به انجام یک یا چند نوع از فعالیت‌های مربوط به شکل دائم یا موقت
تعیین نحوه استفاده از مبالغ موجود در سپرده‌های پس انداز و دیگر سپرده‌های مشابه در سیستم بانکی
تعیین حداکثر وام و اعتبارات بانک‌ها به شکل کلی یا در هر یک از رشته‌های مختلف
تعیین شرایط کلی اخذ وام بانک‌ها از اشخاص و صدور گواهی سپرده
تعیین مقررات مشروح در بندهای 1 تا 14 بالا برای موسسات اعتباری غیر بانکی
تبصره: استفاده از اختیارات موضوع این ماده باید به تصویب شورای پول و اعتبار رسیده باشد.
وظایف بانک مرکزی ایران در صندوق بین المللی پول
رییس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نماینده دولت در صندوق بین المللی پول است. ارتباط دولت و صندوق بین المللی پول از طریق بانک مرکزی انجام می‌شود. اجرای تمام وظایف و اختیاراتی که بر اساس قانون اجازه مشارکت دولت ایران در صندوق بین المللی پول به بانک ملی ایران واگذار شده است با بانک مرکزی ایران خواهد بود.
سخن آخر
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری است. سیاست‌های پولی و اعتباری که شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم می‌کند.
وظایف بانک مرکزی ایران باعث می‌شود تا این بانک در اجرای برنامه‌های مختلف دولت مانند تثبیت و توسعه پشتیبان آن باشد. در این مسیر حفظ ارزش پول، تعادل و موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مداوم اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف بسیار مهم بانک مرکزی به حساب می‌آید.
