اوراق سلف یا قراردادهای سلف چیست و آشنایی با کاربرد آن

بدون شک در بازار سرمایه و معاملات قراردادهای زیادی بسته می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های خاص خودشان را دارند. یکی از همین قراردادهای پرکاربرد اوراق سلف هستند که امتیازی ارزشمند را در اختیار افراد قرار می‌دهند. اگر بخواهیم که قراردادهای سلف به طور خلاصه معرفی کنیم، باید بگوییم که این دسته از قراردادها امکان پیش‌فروش کالا را به تولیدکنندگان می‌دهند.

برخی از واحدهای تولیدی در طول فعالیت خود دچار کمبود نقدینگی شده و نیاز به تامین مالی دارند. در چنین شرایطی تولید کننده با ارائه اوراق سلف تولید کننده وجه کامل را دریافت کرده و سفارش در زمانی مشخص دریافت خواهد شد. همچنین در این قراردادهای ارزش کالا از مبلغ درج شده در قرارداد کمتر است که انگیزه مشتریان یا سرمایه‌گذار را بالاتر می‌برد. البته که در مورد قراردادهای سلف نکات مختلفی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

اوراق سلف چه محدودیت‌هایی دارند؟

با اینکه قراردادهای سلف دارای امتیاز ارزشمندی به نام تأمین مالی هستند، اما این دسته از قراردادها محدودیت‌هایی نیز به همراه دارند. در گذشته زمانی که فروشنده و خریدار یک قرارداد سلف را منعقد می‌کرد، با چالشی جدی روبه‌رو می‌شدند که آن‌ هم عدم امکان فروش یا خرید تا زمان تحویل کالا بود.

با وجود چنین محدودیتی عرضه کننده و سرمایه‌گذار باید تا زمان تحویل کالا منتظر می‌ماندند تا بتوانند سفارشات خود را به فروش برسانند. همچنین در این شرایط نیز با تغییرات قیمت‌های عرضه کننده و خریدار با زیان‌های مالی قابل توجهی مواجه می‌شدند. به همین دلیل قراردادهای سلف موازی استاندارد پا به میدان گذاشتند تا چنین محدودیت‌هایی را از بین ببرند.

معرفی قراردادهای سلف موازی، راهی برای رفع محدودیت‌ها

زمانی که محدودیت‌های اوراق سلف در معاملات دچار مشکل شدند، قراردادهای سلف موازی استاندارد به وجود آمدند. به طور کلی این دسته از قراردادها تفاوت چندانی با همان نمونه‌های اولیه ندارد، اما دارای ویژگی دیگری به نام امکان خرید و فروش قبل از سررسید قرارداد است.

با وجود این ویژگی، خریدار یا فروشنده قبل از اینکه تاریخ تحویل سر برسد، امکان خرید یا فروش کالا مورد نظر را خواهد داشت. همچنین بازار ثانویه نیز برای خرید فروش این اوراق وجود دارد که کار را ساده‌تر خواهد کرد. البته در مورد نحوه خرید و فروش یا قیمت پایه کالا در قرارداد مفادی درج می‌شود.

تعریف اختیارات و قیمت اعمال در قراردادهای سلف موازی

هنگامی که خریدار یا فروشنده در حال عقد قراردادهای سلف هستند، باید در اوراق سلف خود نکات مهمی را درج کنند تا هنگام خرید و فروش کالا مشکلی ایجاد نشود. برای مثال یکی از مهم‌ترین مواردی که در قراردادهای سلف موازی استاندارد درج خواهد شد، قیمت اعمال است. همچنین اختیارات خرید و فروش نیز باید به صورت جداگانه در قرارداد تدوین شوند.

اختیار فروش تبعی

اختیار فروش تبعی در قراردادهای سلف از سوی عرضه کننده کالا به خریدار داده خواهد شد. در بند اختیار فروش تبعی فروشنده تعیین خواهد کرد که تا زمان رسیدن سررسید قرارداد و تحویل کالا، خریدار امکان فروش سفارشات یا کالا را خواهد داشت. همچنین در این بند قیمت تاریخ سررسید در نظر گرفته شده تا دارایی عرضه کننده با قیمت کاذبی به فروش نرسد.

اختیار خرید تبعی

اختیار خرید تبعی در نقطه مقابل فروش تبعی قرار دارد. یعنی خریدار یا سرمایه‌گذار به عرضه کننده کالا این امکان را می‌دهد که بخشی از دارایی موجود در اوراق سلف را خریداری کند. در این بند از قراردادهای سلف موازی استاندارد توزیع کننده می‌تواند تا زمان سررسید بخشی از سرمایه را با قیمت پایه بخرد. البته که چنین بند مهمی برای توزیع کنندگان امتیازات زیادی را به همراه خواهد داشت.

کاربردهای اوراق سلف چیست؟

برای اینکه در بازار سرمایه برخی از فعالان به سراغ قراردادهای سلف بروند، انگیزه‌های متفاوتی وجود دارد. به همین دلیل کاربردهای اوراق سلف گسترش پیدا خواهد کرد. اما به طور کلی دو کاربرد بزرگ برای قراردادهای سلف می‌توان معرفی کرد. همچنین کاربردهای قراردادهای سلف امتیازات زیادی را برای توزیع کنندگان و خریداران به همراه خواهد داشت.

تامین مالی تولیدکنندگان

اولین و بزرگ‌ترین کاربردی که اوراق سلف دارند، تامین مالی توزیع کنندگان کالا است. با وجود این کاربرد هر زمان که تولیدکننده‌ای با کمبود نقدینگی مواجه شود، به راحتی می‌تواند سرمایه کافی را به دست بیاورد. همچنین قراردادهای سلف امنیت مالی عرضه کنندگان کالا را افزایش خواهد داد.

ایجاد بستر مناسب برای سرمایه مازاد افراد

زمانی که توزیع کننده برخی کالاهای خود را با استفاده از قراردادهای سلف به فروش می‌رساند، همیشه ارزش زمان تحویل کالا بیشتر از قیمت درج شده در قرارداد خواهد بود. یعنی سودی کاملا تضمین شده برای خریدار وجود دارد. به همین دلیل افرادی که دارای سرمایه مازاد هستند، با استفاده از قراردادهای سلف سرمایه‌گذاری مطمئنی را تجربه خواهند کرد.

امنیت مالی معامله‌گران در اوراق سلف چگونه است؟

فرض کنید که شما یک توزیع کننده کالا هستید و با قراردادهای سلف درصدی از کالاهای تولید خود را به فروش می‌رسانید، اما در زمان سررسید قرارداد قیمت کالای مورد نظر افزایش پیدا می‌کند. در چنین شرایطی می‌توانید از امتیاز اختیار خرید خود استفاده کنید و خریدار موظف است که با قیمت درج شده در قرارداد کالا به شما بفروشد. در این شرایط فروشنده به طور کامل از نوسانات قیمت بازار در امان می‌ماند. ناگفته نماند که این امنیت مالی کاملا برای خریدار یا سرمایه‌گذار نیز در دسترس است.

مزایای استفاده از قراردادهای سلف

در بازار سرمایه فعلی قراردادهای سلف نقش پررنگی را بازی می‌کنند. به طوری که با حذف آن‌ها از زنجیره معاملات افراد دچار مشکلات زیادی خواهند شد. به همین دلیل توزیع کنندگان کالا یا سرمایه‌گذاران باید به این قراردادها توجه کنند تا به مزایای ارزشمند زیر برسند:

• تامین نقدینگی بدون فروش سهام یا دارایی‌های فعلی
• امکان پیش فروش با امنیت مالی کامل
• ایجاد بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری
• جلوگیری از زیان‌های مالی در هنگام پیش‌ فروش کالا
• معافیت مالیاتی
• کاهش هزینه انجام معاملات
• قدرت نقد شوندگی بالا

موارد بالا تنها بخش کوچکی از مزایای قراردادهای سلف هستند و اوراق سلف امتیازات به مراتب بیشتری را در بازار سرمایه دارند. اما عقد چنین قراردادهای مهمی در معاملات نیازمند دانش زیادی است. به همین دلیل برای جلوگیری از زیان‌های مالی برای عقد چنین قراردادهایی باید دقت بیشتری به خرج دهید.

بررسی نقد شوندگی اوراق سلف در بازار

برخی از سرمایه‌گذاران تصور می‌کنند که قراردادهای سلف قدرت نقد شوندگی زیادی ندارند؛ زیرا درصد زیادی از مردم از آن‌ها استفاده نمی‌کنند. اما باید بدانید که بازارگردان در بازار سرمایه قراردادهای سلف وجود دارد. اگر زمانی که قصد فروش دارید و مشتری در بازار وجود ندارد، بازارگردان اوراق را خریداری کرده تا دیگر نگران نقد شوندگی آن‌ها نباشید.

ویژگی دارایی‌هایی که با قراردادهای سلف معامله می‌شوند

کالاهایی که با قراردادهای سلف عرضه می‌شوند، باید ویژگی‌های خاصی داشته باشند. اولین ویژگی امکان تحویل فیزیکی کالاهایی است که قیمت پایه استاندارد دارند. همچنین باید مرجعی مطمئن و رسمی قیمت کالا را اعلام کند. در نهایت هم کالاهایی مجاز به فروش با قراردادهای سلف هستند که برای خرید و فروش یا انتقال دارای محدودیت قانونی نیست.

قراردادهای سلف، راه حلی در بازار تولید و سرمایه

اوراق سلف که در ابتدا دارای محدودیت‌ها و نواقص قابل توجهی بودند، با عرضه قراردادهای سلف موازی استاندارد به ارزش واقعی خود رسیدند. با وجود چنین قراردادهایی تولیدکنندگان کالا دیگر برای تامین منابع  مالی مشکل خاصی نخواهند داشت. همچنین افرادی که به دنبال سرمایه‌گذاری مطمئن با ریسک کم هستند، با قراردادهای سلف به هدف خود می‌رسند.