سهام جایزه چیست؟ توزیع و فروش آن چگونه است؟

سهام جایزه یکی از انواع سهام در بازار بورس است که دریافت آن نیازی به پرداخت پول توسط سرمایه‌گذاران ندارد. در واقع به دارندگان سهام یک شرکت اعم از حقیقی و حقوقی به صورت رایگان تعلق می‌گیرد. در این مطلب به سراغ این نوع سهام پرطرفدار رفته‌ایم و با هم بررسی خواهیم کرد که سهام جایزه چیست و توزیع و فروش آن با چه روش‌هایی انجام می‌گردد.

سهام جایزه چیست؟

همان‌گونه که بیان شد، سهام جایزه نوعی سهام است که به صورت رایگان و بدون پرداخت هیچ مبلغی، صرفا به دارندگان سهام یک شرکت تعلق می‌گیرد. این نوع سهام در میان سهامدارن محبوبیت بسیاری دارد. به گونه‌ای که بسیاری از شرکت‌های فعال در بازار بورس کشور به جای تقسیم سود نقدی در میان سهادارانشان اقدام به پرداخت سود از طریق ارائه سهام جایزه می‌کنند. البته این سهام در میان شرکت‌ها نیز محبوبیت دارد. به دلیل این‌که شرکت‌ها از توزیع سهام جایزه در میان سهامداران خود سود می‌برند و سرمایه‌گذاران بیشتری تشویق به سرمایه‌گذاری در چنین شرکت‌هایی می‌شوند.

سهام جایزه حاصل یکی از روش‌های افزایش سرمایه در شرکت‌ها است. افزایش سرمایه در شرکت‌ها به دو منظور تامین منابع مالی و اصلاح ساختار مالی انجام می‌شود. افزایش سرمایه معمولا به چهار روش انجام می‌شود که در ادامه به اختصار توضیح داده می‌شوند.

1. افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران

زمانی که شرکت سود انباشته مناسبی نداشته باشد و یا مایل به ورود منابع مالی جدید به شرکت باشد، اقدام به افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران می‌کند.

به دلیل این‌که افزایش سرمایه با این روش به تامین مالی و صرف منابع جدید از سوی سهام‌داران فعلی شرکت نیاز دارد، شرکت در ابتدا حق استفاده از آن را به صورت اوراقی با نام «حق تقدم سهام» در اختیار سهامداران شرکت قرار می‌دهد.

در این صورت سهامداران می‌توانند در مدت زمان مجاز و تعیین شده که معمولاً دو ماه است و به آن مهلت پذیره‌نویسی گفته می‌شود، اقدام به پرداخت مبلغ اسمی سهام یا فروش حق تقدم کنند.

2. افزایش سرمایه از محل صرف سهام یا سلب حق تقدم

منظور از صرف سهام تفاوت حاصل از قیمت اسمی و قیمت فروش یک سهم است. طی این روش که در بازار ایران کمتر از سایر روش‌ها مرسوم است، شرکت سهام را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و از طریق پذیره‌نویسی به فروش می‌رساند و تفاوت حاصل را به حساب انباشته منتقل کرده یا در ازای آن سهام جدیدی به سهامداران قبلی می‌دهد.

3. افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت

در این حالت، دارایی‌های ثابت شرکت نظیر زمین، ساختمان، ماشین‌آلات، تجهیزات، سرمایه‌گذاری‌ها و … مورد تجدید ارزیابی از نظر ارزش قرار گرفته و ارزش دارایی‌های شرکت در ترازنامه به روز می‌شود. بنابراین به منظور برقراری معادله حسابداری در ترازنامه و با ثابت ماندن بدهی‌ها، لازم است تا سرمایه شرکت افزایش پیدا کند.

در این روش نیز سرمایه وارد شرکت نمی‌شود و فقط یک عملیات حسابداری در صورت‌های مالی شرکت رخ می‌دهد. به همین دلیل در واقع تعداد سهام افزایش پیدا نمی‌کند ولی قیمت آن کاهش می‌یابد. البته، این کاهش قیمت موجب جذابیت سهم شده و در نتیجه تقاضای خرید سهم افزایش می‌یابد. در این روش امکان پرداخت سهام جایزه به سهامداران برای شرکت‌ها فراهم است.

4. افزایش سرمایه از محل سود انباشته

در این روش شرکت، سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه را بدون نیاز به پرداخت وجه به سهامداران ارائه می‌د‌هد. معمولا از این روش در زمانی استفاده می‌شود که شرکت دارای سود انباشته قابل توجهی باشد. پس از افزایش سرمایه نیز، شرکت سودی به سهامداران فعال می‌دهد که به آن سهام جایزه گفته می‌شود.

در این روش نیز، شکسته شدن قیمت‌ها موجب افزایش جذابیت سهم شده و سرمایه‌گذاران از افزایش سود سهام در بلندمدت بهره می‌برند.

از جمله نکات قابل ذکر در این زمینه این است که سهام جایزه تنها به سهامدارانی تعلق می‌گیرد که در تاریخ برگزاری مجمع، مالک سهام شرکت باشند.

به منظور اطلاع از اخبار و فرآیند افزایش سرمایه از سوی شرکت‌ها و تعلق سهام جایزه به سهامداران در سایت کدال اطلاع‌رسانی می‌گردد.

سهامداران مجاز به فروش سهام جایزه هستند و این نوع سهام مشمول مالیات نمی‌باشد.

فرمول محاسبه قیمت سهام جایزه چیست؟

همان‌گونه که بیان شد، در روش‌های افزایش سرمایه از محل سود انباشته و افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، سهام جایزه به سهامداران تعلق می‌گیرد. در این روش‌ها پس از پرداخت سهام جایزه، لازم است به منظور ثابت ماندن ارزش دارایی سهامداران، قیمت هر سهم متناسب با تعداد سهام جایزه تعدیل ‌شود. بنابراین، می‌توان برای محاسبه قیمت تئوریک هر سهم پس از افزایش سرمایه و بازگشایی نماد و همچنین، تعداد سهام هر یک از سهامداران از فرمول‌های زیر استفاده کرد.

روش‌های توزیع و فروش سهام جایزه چیست؟

برای این‌که سهام جایزه به پرتفوی بورسی سهامداران اضافه شود و در واقع مالکان این نوع سهام قادر به برخورد با آن مانند سهام عادی شوند، لازم است مدتی زمان صرف شود. این زمان معمولاً متغیر است و به صورت میانگین ممکن است 3 تا ۴ ماه به طول بی‌انجامد. البته مدت زمان ثبت سهام جایزه به میزان افزایش سرمایه نیز بستگی دارد. در صورتی که افزایش سرمایه کمتر از ۱۰۰ درصد باشد، این مدت معمولاً کمتر از دو هفته به طول می‌‌انجامد. اما اگر بیشتر از ۱۰۰ درصد باشد، انجام این فرایند به بیش از ۲ ماه زمان نیاز دارد.

نماد هر شرکت برای افزایش سرمایه با این روش به مدت ۴۸ ساعت پیش از برگزاری مجامع متوقف شده و پس از انتشار گزارش مجمع درسایت کدال، نماد مزبور مجاز به فعالیت در سامانه tsetmc خواهد بود.

همان‌گونه که بیان شد در دو روش افزایش سرمایه از محل سود انباشته و تجدید ارزیابی دارایی‌ها، کاهش قیمت هر سهم به جذابیت بالای سهم در میان خریداران می‌انجامد.

حتی در صورت فروش سهام اصلی توسط سرمایه‌گذاران در این مدت نیز، سهام جایزه هم‌چنان برای فرد باقی می‌ماند و با ثبت آن در پرتفوی معاملاتی قادر به توزیع و فروش آن خواهد بود.

چگونه سهام جایزه به سهام عادی تبدیل می‌شود؟

همان‌گونه که می‌دانید، در سهام حق تقدم لازم است سهامداران پس از افزایش سرمایه نسبت به فروش یا واریز وجه آن جهت تبدیل‌ به سهام عادی تصمیم‌گیری و اقدام کنند. ولی تبدیل سهم جایزه به سهم عادی نیاز به اقدام خاصی از سوی مالکان آن ندارد.

هم‌چنین نماد سهام جایزه تفاوتی با نماد سهام اصلی ندارد و سهامداران در صورت مالکیت سهام شرکت پیش از توقف سهم برای افزایش سرمایه، مشمول دریافت سهام جایزه خواهند شد.

سخن نهایی

سهام جایزه یکی از مفاهیم مهم در بازار سرمایه است و برای سهامداران و فعالان حاضر در بازار بورس کشور ضروری است بدانند سهام جایزه چیست و توزیع و فروش به چه صورت انجام می‌شود. که در این مقاله از ثروت آفرین به این موضوع پرداختیم.